"Seul Contre Tous" - Gaspar Noe (1998)

Kinonun dekonstruktiv rejisorlarından Gaspar Noenin ilk tammetraj filmi “Seul Contre Tous” filmidir. Noe öz filmləri arasında bağlılıq qurmağı xoşlayan rejissordur. 1991-ci ildə lentə aldığı ortametraj “Carne” filminin əsas personajı olan “Qəssab”ın hekayəsi 1998-ci ildə lentə aldığı “Seul Contre Tous”da uzun metraja yansıyır.

Rejissorun ən çox səs-küyə səbəb olan “İrreversible” filmində olduğu kimi bu filmində də hadisələrə sondan başlayırıq. Film barda oturan 3 nəfərin əxlaq və ədalət haqda dialoqları ilə başlayır, sonra 4 dəqiqə müddətinə qəssabın bütün həyatı və başına gələnlər qısa şəkildə göstərilir (Bu qısa fraqmentallıq, rejissorun 1991-ci ildə çəkdiyi “Carne” filmində, 40 dəqiqəik bir müddətə ətraflı şəkildə təhkiyə edilir). Nəticədə tamaşaçı filmə, qəssabın həyatına birbaşa daxil olur. Səhnə keçidləri və dinamizm istər istəməz Jean-Luc Godard kinosunu xatırladır. Film əvvəlindən sonunadək tamaşaçını fransız mədəniyyətinin və tarixinin içində yoğurur. Fransız yazıçıları, filosofları, kino adamları və tarixi sanki filmdə parad keçirir. Qəssabın daxili monoloqları fransız ədəbiyyatının bir çox obrazı ilə yaxınlıq qurur. Monoloqlara sanki bir az Markiz de Sad, bir az Alber Kamyu səpilib.

1980-ci illərin Fransasında tənhalığın, heçliyin və daima dəyişən-əslində isə heç dəyişməyən dünyanın pəncəsində qəssab ölkənin, cəmiyyətin, dolayısı ilə də özünün keçmiş taleyi və tarixi ilə hesablaşır və bəzən də meydan oxuyur. Filmin bir səhnəsində qəssab qızını və özünü tərk edən qadın ilə bir dəfə sekslə məşğul olduğu və sonradan dünyaya gələcək qızının toxumlarını səpdiyi otel otağında təkcə oturub iç monoloqları və aclığı ilə mübarizə apararkən otağın pəncərəsini açır və çöl mənzərəyə baxaraq deyir: “Ölkəmi sevirəm. Fransa. Zavallı Fransa, dünyanın bütün ağrıları burada toplanıb.”

Buna baxmayaraq qəssab Fransaya qarşı nifrətlə doludur. Nəticədə Fransanın tarixi öz tarixidir. Qəssab hamıdan qisas almaq niyyətindədir, varlılardan, əxlaqçılardan, əxlaqsızlardan, homoseksuallardan, kommunist atasını öldürən nasistlərdən: “... Amma varlılar əsla həbs olunmur. 10  ildə bir və iki dəfə, olar ya olmaz. Həbsxanalar kasıblar üçündür. Qanunlar da varlılar üçündür. Kasıblar oğurlaya bilməz. Lakin ən əsas oğurladan, sikilən onlardır. Problem deyil, bəyaz yaxalılar pulumuzu, xoşbəxtliyimizi və şərəfimizi bizdən ala bilərlər. Hər gün bu hiyləgərlərin və onun əlaltılarının əlləri sənin ciblərində və götündədir. Sənin, arvadının, uşaqlarının... Hətta səni güldürə də bilirlər. Yaxşı, gülümsəyəcəm, lakin qisasımı alandan sonra.” Qəssabın bu cür monoloqları sistemə qarşı necə nifrət qusduğunun göstəricisidir. Həmçinin qəssabın gözündən varolma ətlə əlaqədardır. Onun zehnində hər yer ətlə örtülüdür, yuxusunda belə ət görür: At əti, donuz əti, qadın əti. Ən qiymət verdiyi ət isə at və qızının ətidir. “Carne” filmində bunu dilə gətirir: “Dərisinin altında mənim qanım hərəkət edir. Yaxın zamanda canlı-qanlı qadın olacaq-mənim ətimdən və qanımdan ibarət olan bir qadın.”

Qəssab porno filmlərin göstərildiyi kinoteatra gedib kresloda oturanda varolma səbəbi yenə onu sorğuya çəkir: “Həyat böyük bir boşluqdur. Bu həmişə beləydi və həmişə belə olacaq.” deyə başlayan monoloqu yenə ətlə bir bağlılıq qurur: “Porno filmlər çəkmək istəyirəm, həyata yenidən başlamalıyam. Hər şey aydındı, bu filmləri çəkənlər insanlığı kəşf etmiş insanlardır”. Bütün bu düşüncələrı ağlından keçirərkən kresloya söykənib öz həyatının, bəlkə də bütün həyatların xülasəsini izləyir.

Gaspar Noe fərdin çürümüş iç dünyasını diqqətə gətirir, filmin məkanı qəssabın daxili aləmidir. Qəssabın monoloqlarında bir az eksperimentallıq, bir az roman amma ən çox şeir var. Filmin son səhnəsində kamera otel otağının balkonunda bir-birini qucaqlayan və bir-birini tumarlayan qəssab və qızından uzaqlaşaraq ağrıların cəmləşdiyi Fransanı, küçəni göstərir. Kadrda boş bir küçə var, qəssabın sözləri isə bir növ bu boş çərçivəni doldurur: “Nə etsək də, etməsək də insanlıq dəyişməyəcək. Amma etdiklərimiz sənin üçün və mənim üçün tamamilə dəyişmək deməkdir. İnsanlar azad olduqlarını düşünürlər. Azadlıq deyilən bir şey yoxdur. İnsanların özlərini qorumaq və məni və kədərimi ört-basdır etmək üçün inşa etdikləri qanunlar var. Bu qanunlardan biri mənim səni sevə bilməyəcəyimi deyir. Niyə? Çünki sən mənim qızımsan. Mərc gələk, bunu səhv olduğu üçün deyil, çox güclü bir şey olduğu üçün qadağan ediblər. Bizim vəziyyətimizdə başqa çıxış yolu yoxdur. Səni sevirəm. Vəssəlam.”