Alejandro Jodorowsky ilə müsahibə

Alejandro Jodorowsky

Alejandro Jodorowsky ilə müsahibəni təqdim edirik

(İngiliscədən tərcümə edən Mənzər İsmayılova)

Beyin simvolikası “The Holy Mountain” və “El Topo” filmlərində mühüm rol oynayır.

Universitet illərimin ilk 2 və 3 illiyində beynin sol tərəfi ilə fikirləşərək rasional olmağın dilini öyrəndim. Amma beynimizin sağ tərəfi hisslər və təsəvvürdən ibarətdir. Sözlər həqiqəti əks etdirmir. Onlar sadəcə gediləcək yola kömək edirlər amma sən o yolu tənha və sakit getməlisən. Simvollar sözləri öldürəcək dilə sahibdir. Onlar sənin rasional tərəflərini öldürür və sən məcbur olursan ki, öz hisslərin və kreativliyin ilə simvolları tapa biləsən.

Nəyə görə "The Holy Mountain"də Tarota o qədər önəm vermisiniz?

Tarot optik dildir, sayğac kimidir, o deyir: “nə soruşursan?” tarot sözlərlə danışmır, o deyir ki, sən hisslərin və arzularınla düşünməlisən.

Sizin filmlərinizdəki əsas fikir ruh, cəmiyyət, cinsəllik, sənət üzərində qurulub. Bunların hamısı da təbii vizuallıq və səslər vasitəsilə tamaşaçılara çatdırılır. Amma bəzi verdiyiniz mesajlar isə aydınlanmamış qalır.

Açığı mən musiqini tuta bilmirəm, mahnınını bilmək üçün ona bir dəfə yox dəfələrlə və səbirlə qulaq asmaq lazımdır. Və beləliklə də mən öz-özümə deyirəm ki, onda səhnəni niyə bir dəfə göstərim ki? Mən sizin anlamayacaığınız şəkilləri bir neçə dəfə göstərirəm. Siz onları dəfələrlə gördükdən sonra anlayırsınız, mahnı kimi.

Siz bir dəfə mən anlamadığım şeyləri filmlərdə göstərirəm demişdiniz. Sizin filmlərinizdə başa düşülməyən yaxud da səhv başa düşülən çox motiv var.

İlk olaraq mənim anlamadığım mənim həyatımdır. Mənim üçün bir müəmmadan artıq bir şey deyil. Və bu gün xüsusilə iqtisadiyyatı və siyasəti anlamıram. Başa düşmədiyim şey isə siyasət və iqtisadiyyatın dünyanı niyə dağıtmağıdır. Siz dolların nə olduğunu başa düşürsünüz? Bu sirr kimi bir şeydir, kağızın dəyəri nədən ibarətdir? Bu sadəcə simvolikadır. Biz ancaq onun bizim həyatımızdakı yönünü kəşf etməliyik. Mənə görə filmlər pul qazanmaq üçün deyil. Mən bunu heç vaxt etməmişəm. Mən özümü ifadə etmək üçün filmlər çəkirdim, sənət yaratmaq idi istəyim iş yox.

Sizin filmləriniz normal mənadan kənardırlar, apokalipsis təsiri bağışlayırlar.

Bizim yaşadığımız dünya real bir dünya deyil. Bu sadəcə bizim məhdud beynimizin yaratdığı bir quruluşun alt qatıdır. Biz reallıqda yaşamırıq, bir növ bir yuxunun içərisindəyik və məcburuq ki oyanaq çünki artıq sonda düşünmək məcburiyyətindəyik ki, sona qədər yuxu içində yaşamaq mümkün deyil.

“The Holy Mountain”də mənanı anlamaq üçün açıq bir qəlbə sahib olmalısınız deyə bir ideya var idi.

Bəli, var idi, mən səhnələri quranda bunu pul qazanmaq üçün etmirəm. Əvvəlcə həqiqətin üst qatını öyrənməyə çalışıram. Bunu edən zaman mən öz həqiqətimin dərin qatlarına qədər varıram.

Sizin filmlərinizdə qəddarlıq, qan, şiddət, gülüş, faciə - hər şey var. Bu filmlərdə həm gülüşdoğurucu məqamlar həm də qorxuducu anlar da var. Məsələn, “The Holy Mountain”də seks maşını və hətta Kimyagərin poxdan qızıl düzəltməyini də qara yumora aid etmək olar.

Fəlsəfə və gülüş hər zaman bir yerdədir. Çünki sən gülmürsənsə qorxursan. Bu filmdə ustalarla görüşdə ancaq iki rəng gözə çarpır, bir qara və bir ağ. Yin və yangın simvolları.

Reallıq və təsəvvür bütövdür ya ayrı?

Yox, onlar eyni şeylərdir. Məsələn, biz bu müsahibəni qurtardıqdan sonra bu tarixi bir əhəmiyyət qazanacaq, yuxu kimi.

Absurdluq sizin filmlərinizdəki mərkəzi xətti təşkil edir, şiddət və qan isə komediyaya gətirib çıxardır.

Mən Meksikada olararkən yapon Zen rahibindən buddizmi öyrənmişdim. Mənim üçün həyatım boyu tanıdığım ən vacib insan idi. Bu dediklərinizi də o illərdə öyrənmişdim. Onunla bir yerdə 5 il ərzində meditasiya ilə məşğul olmuşdum.

Cənubi Amerikada böyümək katoliklərdən uzaq olmağı çətinləşdrir.

Hə, düzdür, çünki indi din siyasətlə bir addımlayır , Star Wars effektinə bənzər bir işğal mənzərəsi yaradır. Mən mistikaya inanıram, daxilindəki məqsədinə çatmaq üçün lazımdı bu, siz öz qalanızın içərisindəsiniz və özünüz özünüzün din adamısınız. Mən artıq dinə inanmıram çünki günümüzdə dini müharibələr, səhv əxlaqi davranışlar olduqca çoxdur. Din artıq köhnəlib, o əvvəlki əsrlər üçün aktual idi bugün üçün deyil.

Bəs “El Topo” filmində əsas məqsədiniz nə idi?

İş kimi yanaşsam, Amerikanı başa düşmək idi. Mən işləmək üçün tamam azad olmaq istəyirdim ona görə də filmdə kovboylar var idi amma əslində onlar daxilən Zen ustaları idilər və ya suşi ustaları. (gülür)

Din və ruh-inanc sistemləri- sizin filmlərinizin mərkəzində yer alıblar həmişə. “El Topo”da bütün dinləri müzakirə etmisiniz. Dini bir keçmişinizin olmağından irəli gəlirdi bunlar?

Mən insanın ədalətlə üzləşdiyi məqamla maraqlanıram. Açıq şüura üstünlük verirəm. Mən inanmıram ki, din beyni bağlayır əksinə o şüuru açamağa kömək edir ki, sən özündəki xəzinəni dərk edəsən. “El Topo”da öz təcrübələrimdən çıxış eləmişəm amma “The Holy Mountain” isə ondan qat-qat yüksəkdədir.

“The Holy Mountain” mövzu kimi ölməzliyi ələ alıb. Bununla əlaqəli siz bir dəfə demişdiniz ki sülh axtarışı həmişə faciə ilə bitəcək.

Siz real sevgini tapan zaman faciə, tsunami ilə qarşı qarşıya qalırsınız, zəzələ təsiri bağışlayır çünki artıq sizə aid olan individuallıq yoxa çıxıb inandığnız hər şey silinib. Və siz tamam başqa bir insana çevrilirsiniz. Amma heç vaxt da əvvəlki özünüzün necə olduğunuzu artıq bilmirsiniz bu pis yox yaxşı faciədir.

“The Holy Mountain” və “El Topo”da buddist bir mesaj var, filmlərin sonluğunda bunu görürük.

Bir çox dinlərdə sən özünü iki hissəyə ayırmalısan, ailənin, cəmiyyətin yaratdığı olan sən və öz içinin dərinliklərindəki sən. Sənin eqon var. Amma bu sən deyil. Bu sənin şəklindir. Amma ikinci olan sən isə sənin daxilindəki şüuraltındır bu da keçmişin və gələcəyinlə bağlıdır, bir okean kimi təsəvvür edə bilərik bunu. Orada özünü kəşf edib eqonu məhv edirsən. Tam olaraq məhv etmək deyil, açmaq desək daha doğru olar. İnsanlıq haqqında heç bir mənfi bir görüşüm yoxdu əksinə insanın taleyinə inanıram və dünyamıza da. Mən sadəcə eqonu sevmirəm və mənim üçün Hollivud bir eqo fabrikindən başqa bir şey deyil. Orada ruhi, hissi heç bir şey yoxdur.

Və nəhayət siz Hollivud filmi çəkdiniz, “The Rainbow Thief”, bu filmdə isə Peter O Toole ilə işlədiniz.

Mən bunu professional bir görünüş yaratmaq üçün elədim, gəliri çox oldu filmin, həm də bir ulduzla işləmək necə olacaq o maraqlı gəlirdi mənə amma mən Peterə nifrət elədim, onu öldürmək istəyirdim çünki o aktyor yox ulduz idi. Özünü dünyanın mərkəzi hesab edən biri ilə mükəmməl bir film yaratmaq mümkünsüzdür.

Siz yenə film çəkəcəksiniz?

Hə, bir film var beynimdə. Pul lazımdır amma pulun dəyəri yaradacağın şeyin dəyəri ilə eyni ölçüdə deyil.

Mənim içimdə belə bir hiss var ki, siz uzun illər yaşayacaqsınız.

Çalışacam. Mən təcili film çəkməliyəm. Yalnız bundan sonra rahat ölə bilərəm.