"Rashomon" - Akira Kurosawa (1950)

Bu dəfəki yazımız Uzaq Şərq kino sənətinin ustası Akira Kurosawanın 1950-ci ildə çəkmiş olduğu və  dahi rejissora Venesiya Film Festivalında baş mükafatı (Qızıl Aslan) qazandıran filmi "Rashomon" haqqındadır.

 Akira Kurosawa

Kurasawa filmi Yapon hekayə janrının atası sayılan Ryunosuke Akutagawanın 1915-ci ildə yazmış olduğu iki ayrı hekayəsi əsasında ekranlaşdırıb. Film azsaylı aktyor heyəti, zamanını aşan texniki imkanları və böyük bir hissəsinin cəmi üç məkanda çəkilməsinə rəğmən bu gün də Kurosawa kinosunun zirvə nöqtələrindən biri olaraq qiymətləndirilir. Həmçinin "Rashomon" kameranın günəşə tərəf yönləndirildiyi ilk film olaraq da kino tarixinə düşmüşdür. "Rashomon" Akira Kurosawanı beynəlxalq arenada məşhurlaşmasına səbəb olan və Yapon kinosunu dünyaya tanıdan film olaraq xarakterizə edilməkdədir.

Yağmur, günəş kimi təbiət hadisələrinin filmdəki istifadəsi, şahidlər dindirilərkən varlığı bizə məlum olmayan hakim və insanlığa olan ümidi təmsil edən rahib obrazları kinoalleqoriyanın ən müvəffəqiyyətli nümunələrindən biri sayılır.

"İnsan zəif məxluqdur. Buna görə də yalan danışır. Hətta özünə belə!"

Qaçaq Tajomaru meşəlik ərazidən keçərkən qarşı yoldan atın üzərində gözəl bir qadın və ona yoldaşlıq edən gənc bir adamın gəldiyini görür. Qadınlara qarşı həssas olan Tajomaru yanındakı gəncə zərər vermədən qadını əldə etmək üçün bir plan quraraq ər-arvad olduqlarını təxmin etdiyi cütlüyə yaxınlaşır. Yaxınlarda bir qılınc və güzgü tapdığını deyən Tajomaru əşyaları münasib bir qiymətə onlara sata biləcəyini söyləyərək cütlüyü aldadır. Daha sonra oğlanı iplə bağlayıb təsirsiz hala gətirən Tajomaru əsl məqsədini reallaşdıraraq gənc qadına zor gücünə sahib olur.

Məhkəmədə buraya qədər bütün şahidlərin ifadəsi üst-üstə düşür. Bundan sonrakı ifadələr isə bütünlüklə ziddiyyət təşkil edir... Ortadakı tək konkret gerçək isə arvadına gözləri qarşısında təcavüz edilən adamın cansız bədənidir. Bu hadisəni qarmaqarışıq hala gətirən məsələ, hadisənin hər üç qəhrəmanın da qurbanın qatili olaraq özünü göstərməyidir. Tajomaru adamı duelə dəvət edərək şərəfli bir şəkildə öldürdüyünü, qadın hadisənin ardından isterik böhran keçirərək yoldaşını öldürdüyünü, bir medyum vasitəsilə danışan qurbanın özü isə öldürülməsinə razı olan həyat yoldaşından duyduğu utanc üzündən öz canına qəsd etdiyini iddia edir. Rahibin də dediyi kimi böyük yalanlar ancaq zəiflikləri gizlətmək üçün deyilə bilər. Ancaq necə bir zəifliyi gizlətmək? Elə bir zəiflik ki, hətta bir insanı başqa bir insanın canına qəsd etmək kimi böyük bir günahı öz boynuna götürməyə razı salır.

Şiddətli yağan yağışın fonunda sığındıqları uçuq-sökük bir daxmada yağışın kəsilməyini gözləyən bir odunçu  ilə bir rahib kəndlərində reallaşan bu cinayətin üç qəhrəmanının üst-üstə düşməyən hekayələrindəki həqiqətin əslində nə olduğunu tapmağa çalışırlar. Ancaq odunçu və rahib üçün əsas məsələ cinayəti kimin işlədiyi deyil. Burada Kurosawanın etmək istədiyi şey Hitchcock filmlərinə xas olan ssenarini sürpriz şəkildə sona çatdırıb tamaşaçını çaşdırmaq deyil, təfəkkürün ən dərin qatlarına enib, cinayət işləməyi belə yüngül bir cinayət səviyyəsinə endirən insanın zəif tərəflərini  tamaşaçıya çatdırmaqdır.

Filmin sonlarına doğru ortaya çıxan sürpriz bir dördüncü şahid hadisənin əsl təfərrüatını böyük ölçüdə tamaşaçıya çatdırsa da, əvvəlki ifadəsindəki xəncər detalı tam olaraq onun da yalan söylədiyini üzə çıxardır. Çünkü həqiqət Kurosawanın film boyunca ağac yarpaqları arasından tez-tez kamerasını tuşladığı günəş kimidir. 

Filmin sonunda isə odunçunun qucağında körpə uşaqla uzaqlaşarkən yağışın birdən-birə kəsilməyi və havanın açılmağı, hər şeyə baxmayaraq insanlığa olan inancın və ümidin ölmədiyinin simvoludur.