"The Piano Teacher" - Michael Haneke (2001)

Nobel laureatı, avstriyalı, feminist romançı Elfriede Jelinekin “Piano Teacher” adlı əsərindən ekranlaşdırılan film, Schubert və Schumanın toranlığından ruhlara süzülən bir şahəsərdir. 2001-ci ildə Michael Hanekenin  ekran həyatı verdiyi filmin baş rol ifaçısı isə İsabelle Huppertdir. 

Filmin qəhrəmanı piano müəlliməsi Erika Kohut ikili həyat yaşayır. Cəmiyyət içində həddən artıq mükəmməliyyətçi, tələbkar bir konservatoriya professorudur. Həm tələbələrinə dərs verir, həm də evlərdə solo konsertlərdə virtuozluq edir. Pianoya dair hər şeydə həddən artıq mükəmməliyyətçiliyə varır, ən çox da Schubert və Schuman mövzusunda hər notun ritminə, duyğusuna  həssaslıq nümayiş etdirir. Diqqətəlayiq, sənət romantizmi ilə yüklü həyatı ilə yanaşı heç kimin bilmədiyi qaranlıq həyat tərzi də var. Bu həyatı tək və gizli şəkildə yaşayır. Ta ki ona aşiq olan tələbəsinə özünü bütünlüklə açanadək.  Erikanın şəxsiyyət pozulmasının, ruh xəstəliyinin kökləri isə dərindədir. Həddən artıq dominant, heç bir şeydən razı qalmayan, kişiləri sadəcə döllənmə vasitəsi hesab edən, yəni Erikanın atası tərəfindən təmin olunmayan ana; ağlını itirərək psixi xəstəxanada ölən ata. Erikanın şəxsiyyət pozulmasına səbəb olmağı üçün münbit bir ailə şəraiti. Problemli ana-qız münasibəti və arxasında dəli olmaq təhlükəsinin izini qoyaraq ölmüş bir ata.

Erikanın anasının işi qızını qısqanmaqdır: konservatoriyada professorluğa qədər yüksəlmiş qızını uşaq olaraq görür, hər əlinə imkan düşdükcə ona öz istədiyini elətdirmək üçün zorakılıq tətbiq etməkdən çəkinmir. Erika əslində anasının baş qarovulçu olduğu həbsxananın toranlığında , gündüzlər pianosu ilə, gecələr isə gizli  yaşam tərzi ilə həyata tutunmağa çalışır. Nə sevgini, nə də sevilməyi bilir. Həyatı boyunca anası tərəfindən həm mənəvi, həm fiziki zorakılığa məruz qaldığı üçün sevgi onun fikrində döyülmək lazım gəldiyi zaman aktivləşir və ya bu şəkildə fikirləri təhrifə məruz qalır. Bu konteksdən Yunqun ana arxeotipi içindəki ana kompleksinin nəticəsi olaraq Erika anası ilə bərbərləşdirilmiş və dişilik xüsusiyyətləri iflic olmuşdur. Analığı, şəxsi münasibətləri və erotik arzuları xatırladan hər şey onda ikrah hissi oyadır. Qızın istəməyərək heyran olduğu ana obrazı, onun əvəzinə yaşaya biləcəyi hər şeyi əvvəlcədən yaşayıb sərf edir.  Qız isə özünü fəda etməklə anasına sığınmaqla yetinir, bir yandan da şüursuzca ananın tiran mövqeyini qəbul edir. Lakin bunu sədaqət və boyunduruq maskası altında həyata keçirir. Anası tərəfindən qanı somurulur və davamlı qan transfuziyası ilə anasının həyatını uzadan qız kölgə kimi yaşayır.

Ana-qız kompleksi

Filmin əvvəlində anası Erikanın aldığı paltarın havayı xərc olduğunu deyir və onun paltarını parça-parça edir. Mənəvi və fiziki şiddəti özündə ehtiva edən mübahisə nəticəsində Erikanın başının yarılmağı və sonda anasını qucaqlayaraq barışmağı, ananın heç vaxt Erikanı təqdir etməməyi, hətta konsert zamanı “qızınızla qururlanırsınız” soruşan valideyinə “bu sadəcə bir konsertdir” deməyi, hər gecə anası ilə eyni yataqda yatmağı və aralarında yaşanan tragik yataq səhnəsi bu kompleksin təsirlərinin göstəricisidir.

Erikanın cinsi həyatı

Bu komplekslər toplusu ən çox özünü Erikanın cinsi həyatında göstərir. Erika duyğu dolu cinsi təması ikrah hissi ilə qarşılayır. Onun üçün cinsi münasibət duyğu və hisslərdən yoxsul, pornoqrafiya şəklində olmalı ya da ona fiziki əzab verməlidi. Buna görə də yoxladığı yöntəmlər də sevgi anlayışı kimi tragikdir. Porno filmlərin göstərildiyi xüsusi video otaqlarına gedir, burada qadının təhqiredici və passiv  bir zövqverici kimi göstərən filmləri böyük bir həzzlə izləyir, hətta ondan qabaq otağı istifadə edən adamların zibil qabındakı spermalı salfetkalarını iyləməklə doyuma çatır.

Hamamda ülgüclə etdiyi masturbasiya cəhdi, yenə cinsi həzzi təhqir olunma və əzab çəkmə tipli hisslərdən almağa çalışır ki, bu da onun içindəki kompleksiv basqıdan qaynaqlanır. Cinsi əlaqə üçün icazə verdiyi tələbəsi Walterlə cinsi aktı bitirmədən qusmağa başlayır hətta son gecə sadomazoxist ssenari tətbiq edildiyində belə Walterlə cinsi akt zamanı ölü kimi yatır.  

Nəticə olaraq piano müəllimi, ailəsi və keçmişi ucbatından psixi pozulma yaşayan və bu xəstəliyi 2 fərqli həyatla kompensasiya etməyə çalışan Erika Kohutun tragik hekayəsidir. Dəlilik sevgi üçün vacib ola bilər. Ancaq psixi xəstələr üçün müalicə olunmadıqda sevgi onlar üçün ölümcül bir silaha çevrilə bilər.