"The Thin Blue Line" - Errol Morris (1988)

Reallığın manipulə edilməsi filmdə tez-tez istifadə olunan üsullardan biridir. Lakin ortada real həyat hekayəsi olduqda, həm də ki, söhbət ədalətdən gedirsə fantaziyanın yerinə gerçəyin özü keçməlidir. Errol Morris çəkdiyi sənədli film “The Thin Blue Line” da, gündəlik həyat tərzinə siraət etmiş qanunsuzluğu, cinayətin manipulyasiyasını, ədalət anlayışının saxta təzahürünü göz önünə gətirir.  Bununla yanaşı rejissor baş verən hadisədə bütün şahidlərin və ədalət sisteminin vasitəsi ilə  reallıq haqda tamaşaçını düşünməyə vadar edir. Rejissor özünəxas şəkildə quruluş verdiyi filmdə juri kreslosunda tamaşaçının vicdanını oturdur. Filmdə diqqəti cəlb edən nüans cinayətin törədilməyi deyil. Ədalətin təzyiqlər qarşısında yeni bir cinayətkar yaratmağı, şübhəli şahidlərə inanıb onların ifadələrindəki ziddiyyətləri görməzdən gəlməyidir.

Filmdə Robert Wood adlı polis, Dallasda avtomobil yolunda maşınını saxlatdığı sürücü tərəfindən güllələnir. Cinayət yerində öldürülən polislə eyni maşında olan digər polis öldürüb qaçan maşını görür, ancaq maşını qaçıran şəxsin David  Harris olduğu aylar sonra öyrənilir. 16 yaşlı David Harris maşında olduğunu qəbul edir amma qatilin o yox, yenicə tanış olduğu Randall Adams olduğunu deyir. Günahsız olduğunu iddia edən Randall Adams isə edama məhkum olunur.

Errol Morris

Akira Kurosawa təsiredici “Rashomon” filmində  təhkiyəni 3 əsas qəhrəman və onlara şahid olan bir odun yığan vasitəsilə qurur. Bir-biri ilə zidd olan fikirlər toplusunun flasbacklərlə aydınlıq tapdığı film, bir cinayətin sirrini açmaqdan çox hadisəni danışanların öz mənafeləri üçün gerçəyi gizlətməyi ya da manipülə etməyi ilə məşğul olur. Ortada böyük bir cinayət var ancaq cinayətlə əlaqəsi olanların ifadəsi bir-biri ilə tutuşmur. Erol Morris isə bu səpkidə tamaşaçıya yeni bir təcrübə təqdim edir. Eyni ilə Kurosawa kimi, Morris də filmdəki qəhrəmanların ifadələrindəki uyuşmazlığı diqqətə çatdırır. Hər ifadə, sonrakı ifadə tərəfindən bütünlüklə çürüdülmür və bu sual doğurur. Bu isə sənədli film təcrübəsində fərqlilik yaradır, onun müşahidəçi olmağı ilə yanaşı hadisələrə müdaxilə edə biləcəyini də göstərir.

Sənədli film bitərəf müşahidəçi olmaq ya da tamaşaçıya sübutlar təqdim etməkdən daha artığını edə bilir. Onun diqqət çəkən tərəfi izlənməkdən alınan zövq deyil, cəmiyyətdə bəlli bir qüvvəyə sahib olmaqla özünü göstərməkdir. Necə? Əlbəttə  “The Thin Blue Line” filminin etdiyi kimi: Günahsız biri bu sənədli film nəticəsində edam cəzasından xilas olur, ədalət sistemindəki boşluq bir daha aşkara çıxarılır. Beləliklə, film bir insanı yenidən cəmiyyətə qaytarır və onun haqsız ölümünə icazə vermir.