"Detachment" - Tony Kaye (2011)

Neo-Nasist dram filmi “American History X”, abort mövzusuna 2 fərqli cəbhədən yanaşan “Lake of Fire” sənədli filmi və “Black Water Transit” filmi ilə xatırlanan rejissor Tony Kayenin son işi “Detachment” filmidir. Filmdə Adrien Brody, Christina Hendricks, Lucy Lui, Marcia Gay Harden və James Caan kimi məşhur isimlərlə yanaşı, rejissorun qızı Betty Kaye və Sam Gayle kimi gənc aktrisalar da çəkilib. Tony Kayenin bu cür heyətə malik təsirli filmi Brodynin canlandırdığı əvəzedici müəllim Henry Bearthesin məktəbdə şagirdlər və digər müəllimlərlə yaratdığı mənəvi bağı mövzu edir. Həmçinin film Henrynin keçmişi ilə üzləşməyinə səbəb olan qocalar evində yaşayan babası və küçədə tanış olduğu fahişə Erica ilə münasibətlərini diqqətə çatdırır. Bir yandan Henrynin öz varolma problemlərini göstərən film, digər yandan təhsil sistemini ciddi şəkildə tənqid edir.

Adrien Brody & Tony Kaye

Film Kamyunun “Həyatımda heç bu qədər özümdən qopmuş və eyni zamanda özümdə hiss etməmişdim” cümləsi ilə açılır və davamında müəllimlərin niyə müəllimlik etdiyinə dair qısa reportajları təqdim olunur. Brodynin həyat verdiyi Henry personajının da bu reportaja qatılmağı “qırılma”nın müəllimlər, şagirdlər və məktəb çərçivəsində necə baş verdiyinə dair hekayəsi filmdə təhkiyə edilməyə başlayır. Henry tənha biridir, onu keçmişinə bağlayan babası, gündəlikləri və anasının xatırladıqlarıdır. Gündüzlər müəllimlik etdiyi məktəbdə, gecələr isə küçələrdə öz varlığını sorğuya çəkir. Filmdəki digər personajlar kimi dərin və ağrılı xatirələrinin və indiki həyatının içində həbs olub. Məktəbdə Meredith adlı şagird ilə, küçədə isə Erica adlı fahişə ilə yaxın və mənəvi bağ qurur. Henrydən başqa məktəbdə digər müəllimlər məktəb və təhsil sisteminin yaratdığı boşluqda şagirdlər ilə birlikdə itkin düşmüş, gənclərlə birlikdə nə edəcəklərinə dair fikirləri yoxdur. Müəllimlər şagirdlərə həqiqəti deyərkən öz həyatlarının əzabları da ortaya çıxır və bulanıq sistemdən çıxış yolu axtararkən öz əzablarının arasında ilişib qalırlar. Bütün bunların içində film təhsil sisteminin səbəb olduğu gənclərin depressiv və böhranlı vəziyyəti ilə yanaşı müəllimlərin də depressiyasını diqqətə çatdırır. Filmin digər tərəfi də Henrynin həyatına kilidləndiyimizdə meydana çıxır. Belə ki, Henry üçün babasının ölümü gözləməyi ilə anasının xatirələri birləşir. Uşaqlığını xatırlayır və anasının ən pis xatirəsinin verdiyi ağrını yenidən hiss edir. Digər yandan da Erica və Meredith ilə qurduğu mənəvi yaxınlıq ona ağırlıq edir. Erica və Meredith filmdə gənclərin təmsil olunduğu personajlardır. Ümidsiz iki gənc qız sistemdən qaçış yolu axtarmağa çalışırlar. Xüsusilə, Meredith obrazı film boyunca şəkil çəkərək insanların həyatından qopardığı anlarla onlar haqqında hiss etdiklərini birləşdirdiyi kollajlar yaradır. Bu da onun axtarışlarının nəticəsi kimi göstərilə bilər.

Kaye filmi adı kimi depressiv, ağır və əzabla dolu bir atmosferlə tamaşaçıya təqdim edir, təhkiyəsindəki xaotiklik “qırılma”nı hiss etdirə bilir. “The Pianist” filmi ilə Oscar qazanan Brodynin prodüsser kimi dəstəklədiyi filmə və həm də yaratdığı personaja nə qədər etibar etdiyi filmin məxsusi tərəflərindən biridir. Həmçinin filmdə Lucy Luinin canlandırdığı obrazın şagirdə atdığı şillə, James Caanın həyat verdiyi Mr. Seaboldt personajının ona söyən tələbənin söyüşünü poetik hesab edərək təkrar etməyi və filmin görünməz müəllimi Tim Nelsonun obrazı Mr. Wiattın Henry tərəfindən görüldüyü zaman verdiyi reaksiya filmin güclü tərəflərindəndir.

Həm rejissorluğunu, həm də operatorluğunu Tony Kayenin etdiyi filmin ssenarisi Carl Lunda məxsusdur. Film açılış səhnəsindən sonuna kimi animasiyaya xas planları, köhnəldilmiş görüntüləri, əvvəldə gerçək müəllimlərdən alınan ağ-qara sənədli film reportajları, Kamyu və Ponun əsərlərindən sitatlarla fərqli bir təhkiyə üsulunu ehtiva edir. Kayenin seçdiyi bu qarışıq lakin təsiredici təhkiyə üsulu hekayənin sentimentallığını və dərinliyini artırır və artırmaqla yanaşı qırılma-qopma psixologiyasını da hiss etdirə bilir.